Yapay Zekâ (Artificial Intellegence) çağımıza bambaşka bir soluk getirmiş olup modern insana farklı deneyim imkanları sunuyor. İnsan aklını taklit eden ve dahi ötesine geçtiğini iddia eden bu haddi zatında üretilmiş zekâ, kimine göre teknoloji harikası, kimine göre ise özgün aklın ve üretimin muhtemel sonu…
Yapay zekâ sistemlerinin devasa veri havuzları üzerinde geliştirilmesi meselesi ise son yıllarda fikri mülkiyet (Intellectual property) hukukunun ve hassaten telif hakkı (copyright) hukukunun en karmaşık ve tartışmalı başlıklarından biri haline gelmiş durumda. Almanya Münih Bölge Mahkemesi geçtiğimiz günlerde fikri mülkiyet hukuku bağlamında yapay zekâ kullanımına dair önemli bir karara imza attı. OpenAI tarafından geliştirilen ChatGPT yapay zekâ robotunun veri havuzunu tarayarak oluşturduğu şarkı sözlerinin popüler Alman şarkılarından intihal olarak kullanıldığının ortaya çıkması nedeniyle bölge mahkemesi, OpenAI hakkında telif hakkı ihlaline karar verdi[1]. Bu karar yapay zekâ ve telif hukuku açısından Avrupa’da bir ilk niteliğini taşıması bakımından son derece önem arz etmektedir. Ülkemizde henüz benzeri bir karara hükmedilmemişse de bu gibi davaların çoğalacağı, ilgili fikri mülkiyet mevzuatlarının yapay zekâ tandanslı olarak yeniden revize edilip yorumlanacağı aşikâr…
Bu noktada Avrupa Birliği fikri mülkiyet hukukunun yapay zekâ temelli düzenlemelerine bakmak ve ülkemiz bakımından da belirli düzeyde bir değerlendirme yapmak icap etmektedir. 2024 yılında birlik, bünyesinde kapsamlı bir hukuki düzenlemeye imza attı ve Yapay Zekâ Kanunu’nu (AI Act)[2] yayınladı. Bu kanun, yapay zekâ sistemlerinin tek tip bir yasal çerçevede geliştirilmesi, piyasaya sürülmesi ve hizmete sunulmasını amaçlamakta olup özellikle yapay zekâ üreticilerine yönelik öngördüğü yükümlülükler bakımından incelemeye değerdir. Bir başka deyişle yapay zekanın veri havuzundan çektiği eserlerin telif hakkının korunması bakımından önemli düzenlemeler ihtiva etmektedir. Kanunun yalnızca yapay zekaya yönelik telif hakları meselesini düzenlediği yanılgısına kapılmadan, düzenlediği pek çok önemli meselenin yanı sıra yapay zeka sağlayıcılarına fikri mülkiyet bağlamında da önemli sorumluluklar yüklemektedir. AI Act’in hususen telif hakkı meselesine en yakından temas eden kısmı 4. bölüm olup (madde 50 vd.) Genel Amaçlı Yapay Zekâ Sistemleri (GPAI) için birtakım şeffaflık yükümlülükleri düzenlemek suretiyle yapay zekâ sağlayıcılarına telifli içerikleri kullanıp kullanmadıklarına (kullanıldıysa nerede ve nasıl) dair detaylı açıklama zorunluluğu getirilmiştir. Bu madde özellikle hukuk pratiğinde telif hakkı ihlallerinin tespitini kolaylaştırması bakımından öne çıkmaktadır. Ek olarak bu kanun telifli eser sahiplerinin, eserlerinin yapay zekâ marifetiyle kullanılmasına açıkça rıza göstermedikleri durumda (opt-out beyanı) sağlayıcılara bu opt-out beyanına açıkça uyma zorunluluğu getirmektedir[3].
Yukarıda zikrolunan bu kanun bünyesinde telif hakları ile yakından ilişkili bir diğer mesele yine 4. kısım altında düzenlenmiş olup yapay zekâ robotları tarafından oluşturulan içeriklerin yapay zekâ tarafından üretildiğinin açıkça “etiketlenmesi” zorunluluğunu öngörmektedir. İlgili hükümler de eser sahiplerinin hukuken telif ihlallerini tespite ve telif haklarının korunmasına hizmet etmesi bakımından son derece isabetli olarak değerlendirilmektedir.
Ülkemizde benzeri bir hukuki düzenlemenin henüz teşekkül etmediğini peşinen söylemek gerekir. Şüphesiz 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)[4] fikri mülkiyet hukukumuzun kutup yıldızı niteliğini haizdir. Bu kanun, temel düzenlemeleri kapsamlı bir şekilde ele alıyor olsa da ne yazık ki -henüz- yapay zekaya yönelik bir açılımda bulunamamıştır. Örneğin ülkemizde yapay zeka temelli telif ihlalleri şöyle dursun, yapay zekanın FSEK kapsamında “eser sahibi” olup olamayacağı dahi hukuki bir belirsizlik içindedir. Yapılan yorumlar hukuk öğretisi ve pratikle beraber şekillenmekteyse de kanuni bir dayanağın bir an evvel hukuk dünyamıza kazandırılması, göz ardı edilemeyecek şekilde ehemmiyet taşımaktadır.
[1] Karar metni için bkz. https://today.westlaw.com/Document/Ic34ab310beeb11f08a1cdf0a341d80f4/View/FullText.html?contextData=(sc.Default)&transitionType=Default&firstPage=true (Erişim: 14.11.2025)
Ayrıca ilgili haber için bkz. https://www.theguardian.com/technology/2025/nov/11/chatgpt-violated-copyright-laws-german-court-rules (Erişim: 14.11.2025) İlgili dava Almanya’nın en büyük telif hakkı toplama kuruluşu olan ve bestecilerin, söz yazarlarının ve yayıncıların telif haklarını toplamak, korumak ve lisanslamakla sorumlu GEMA (Müzikal İcralar ve Mekanik Çoğaltma Hakları Topluluğu) tarafından açılmıştır.
[2] Kanun tamamı için bkz. https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2024/1689/oj/eng (Erişim: 14.11.2025)
[3] Kısacası hak sahibinin “kullanmayın” beyanı yapay zekaya galip gelir ve hak sahibinin telif hakları korunur.
[4] RG. T. 05/12/1951, S. 7981.
